‘Sembol proje’ dönüşümün fitilini ateşledi! Türkiye’nin gücünü artıracak

Akkuyu NGS projesinin ülke için yeni bir kesim olan nükleer bölümün kuruluşunun ve gelişiminin başlangıcı olacağı kaydediliyor. Santralin birinci ünitesinin inşaat çalışmaları ve ön devreye alım süreci 2023’te tamamlanacak. Fakat inşaat basamağında bile Türk sanayicisine nükleer alanında yüksek standartlı fırsatlar sunan santralin, nükleer tesislerle çalışma konusunda bilgi ve tecrübe kazandırdığı, ayrıyeten gençlerin de eğitime ve nükleer teknolojilere olan ilgisini artırdığı vurgulanıyor. Santralin daha işletmeye girmeden ülkede ‘nükleer dönüşüm’e katkı sağlaması da altı çizilen ögelerden biri. 550 bin kesimden oluşacak NGS’de inşaat, elektrik-elektronik, makine ve imalat sanayi ile bunların alt kısımlarıyla pek çok kesim iş yapıyor. Akkuyu NGS Projesi’ne materyal, ekipman ve hizmet sağlayan yüzlerce Türk şirketi bulunuyor. Beton karışımları, inşaat demiri, metal yapılar, su yalıtım gereçleri, borular ve kablo eserlerini karşılayan Türk üreticiler için gerekli sertifikalara sahip olmaları şartıyla NGS’nin reaktör ve türbin adaları için havalandırma, ısı değişimi ve elektrik ekipmanları, pompalar, basınçlı kaplar üzere kıymetli ekipmanların tedarik süreci de açık. Akkuyu NGS projesinde 6,5 milyar dolarlık yerelleştirme gayesi bulunuyor. Türk tedarikçilere verilen sipariş hacmi ise şimdiden 3,2 milyar dolara ulaşmış durumda. Türk sanayicisi Akkuyu’da edindiği tecrübe ile nükleer alanda yurt içi ve yurt dışında yeni projelerde yer almayı hedefliyor.

Türkiye ve Rusya ortasındaki hükümetler ortası muahede uyarınca başlayan eğitim programı çerçevesinde Rusya’da eğitim alan 300’e yakın Türk nükleer mühendisin Akkuyu NGS’de çalışmaya başlaması da kamuoyu tarafından yakından takip ediliyor. Santral tamamlandığında ise 600’ün üzerinde Türk mühendisin çalışması planlanıyor. Genç mühendislerin ülkenin birinci nükleer santralinin inşaattan işletmeye her basamağında yer alma kıssası pek çok gence nükleer alanda çalışma konusunda ilham veriyor. İklim değişikliği ve güç arz güvenliği tasalarının dünyada nükleere ilgiyi tekrar artırması da gençlerin meslek planlarına nükleer enerjiyi dahil etmesini destekleyici ögelerden biri.

AKKUYU SEMBOL BİR PROJE

Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İleri Teknolojiler Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Sema Bilge Ocak, Türkiye’nin bu birinci nükleer güç santralinin istikrarlı bir elektrik gücü kaynağı olacağını, ülkenin sosyo-ekonomik kalkınmasına katkıda bulunacağını kaydetti.

“Akkuyu NGS, Türkiye için bir sembol projedir” diyen Bilge Ocak “Proje sayesinde nükleer alandaki eğitime olan ilgi arttığı üzere, Türkiye’de yer alan sanayi kuruluşlarının nükleer teknoloji üretmesi konusunda da büyük talihler doğmaktadır. Akkuyu NGS projesinin gerçekleştirilmesi, ülke için yeni bir kesim olan nükleer kesimin kuruluşunun ve gelişiminin başlangıcı olacaktır. Türkiye, uzun yıllardır gelişim gösteren bölümde birikmiş tecrübesi ve teknolojileri alma fırsatına kavuşacaktır. Akkuyu NGS’yi inşa eden Rosatom nükleer inşaat ve işletme alanında eşsiz tecrübeye sahip olup, en başarılı uygulamaların ve en uygun teknolojilerin kullanılmasını sağlamaktadır. Proje, Türk şirketlerinin inşaat ve montaj işlerine azami ölçüde iştirakini öngördüğü için tüm bilgi birikimi, direkt Türk uzmanlarına aktarılacak ve bunun sonucunda Türk uzmanlar, santralin hizmet ömrünün tüm kademelerinde santralin işletilmesinde yer alacaktır. Nükleer gücün gelişimi, bilimsel araştırmaların, üretim hacimlerinin ve ileri teknoloji eserlerin ihracatının artmasını sağlayacaktır. Birebir vakitte Türkiye’de nükleer güç santrali kurulması, memleketler arası bağlantılarda aktif rol oynayan nükleer teknoloji transferinin sağlanmasıyla birlikte, Türkiye’nin dış siyasetini etkileyecek ve ulusal gücün artışını sağlayacaktır. Nükleer güç santrallerinin Türkiye’nin güç probleminin tahliline kıymetli katkılar sağlayacakları ve nükleer teknoloji transferinin ülkede hem nükleer bilim alanında hem de tıp, tarım, metalürji üzere öteki pek çok alanda bilimsel bilginin gelişimine katkı sağlayacağı münasebetleriyle Türkiye ile iş birliği yapmayı yararlı hale getireceği açıktır” sözlerini kullandı.

Türkiye’de nükleer alanda verilen eğitimin gelişmesinde Akkuyu NGS projesinin varlığının da tesirli olduğunu belirten Prof. Dr. Ocak, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü çatısı altında disiplinler ortası Nükleer Bilimler Ana Bilim Kısmının açıldığını ve 2022-2023 güz devrinde birinci öğrencileri ile eğitim öğretime başladıklarını söz etti.

Program ile nükleer bilimler alanında nitelikli ve nitelikli uzmanların yetiştirilmesini sağlamayı amaçladıklarını söyleyen Ocak, “Bu programda öğrencilerimizin nükleer bilimler alanda tesirli bir lisans üstü eğitim almasını amaçlıyoruz. Bu çerçevede Gazi Üniversitesi ile İtalyan Ulusal Nükleer Fizik Enstitüsü (INFN) ile ve bu enstitüde bulunan inovatif start-up şirketleriyle iş birliği yapılması planlanıyor. Bu iş birliği protokolünde radyasyon, unsur etkileşim simülasyon programı ile radyasyonun unsur üzerindeki tesirlerinin yer ve uzay uygulamalarının (ışınlama terapisi merkezleri, hızlandırıcılar, nükleer santraller, çok sayıda CPU-GPU’nun olduğu veri-cliud merkezleri vb) yanı sıra inovatif radyasyon dedektörlerinin Ar-Ge çalışmaları da hedeflenmektedir. Nükleer Bilimler Ana Bilim Kolunda ‘Nükleer yakıt ve malzemeler-Yeni kuşak nükleer reaktörler’, ‘Nükleer yakıt teknolojisi’, ‘Küreselleşme ve nükleer gücün geleceği’ üzere derslerin bulunduğu, geniş bir yelpazeye yayılan bir ders programı oluşturuldu. Böylelikle nitelikli ve yetişmiş uzmanların yetişmesi hem toplumsal hem de teknolojik kalkınmamıza biçim verecek” dedi.

RUS TEKNOLOJİSİNE OLAN İLGİ ARTTI

Hacettepe Üniversitesi Nükleer Güç Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şule Ergün de Rosatom’un inşa ettiği Akkuyu NGS ile Rus üretimi nükleer teknolojilere olan ilginin arttığına dikkat çekti.

Doç.Dr. Ergün, “Akkuyu NGS projesi başladığından bu yana bizim araştırma alanlarımızda, yüksek lisans doktora tezlerimizde Rus teknolojileri daha çok incelenmeye başlandı. Bunun gerisinde Türkiye’ye kurulan bu birinci nükleer santralin çalışma sistemini inceleme, tahlil etme ve o teknolojinin özelliklerini derinlemesine öğrenme muhtaçlığı yatıyor. Ayrıyeten bu araştırmalar, gelecekte emsal bir teknolojiyi geliştirmeye katkıda bulunma maksadını da taşıyor.” diye konuştu.

Ergün bu inceleme ve araştırmaların öğrenci ve öğretim üyelerinin Rus teknolojisini öğrenme merakıyla gerçekleştiğinin de altını çizdi.

Akkuyu NGS Projesinin başlamasıyla Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın gerek Türkiye’deki kurumlarda çalışmak üzere yerleştirdiği gerekse nükleer alanda yüksek lisans ve doktora yapmak üzere Rusya’ya gönderdiği öğrencilerin sayısında da büyük bir artış olduğunu belirten Ergün, şunları söyledi: “Akkuyu NGS Türkiye’nin birinci nükleer santrali olması bakımından değerli oranda bilgi üretimine aracılık ediyor. Rusya’da yürütülen yüksek lisans programına katılan öğrenciler mezun olmalarının akabinde yurda dönerek edindikleri bilgileri uygulamaya Türkiye’de uyguluyor. Bu bilgi üretiminin sonuçlarını gelecekte daha net görebileceğiz. Bu öğrencilerin bir kısmı mezun olarak kurumlardaki misyonlarına de başladılar. İçlerinde sadece nükleer güç mühendisleri değil elektronik mühendisleri ve makine mühendisleri de bulunuyor. Bu da tabi devlet kuruluşlarındaki istihdamı da artırmış oldu. Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK), Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) ile Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı Akkuyu NGS projesinin katkısıyla, bu halde pek çok uzmanı işe aldı. Türkiye’de bir nükleer santralin inşa ediliyor olmasının tesiriyle oluşan bu istihdam artışı tıpkı kurumlarda diğer disiplinlerden şahısların istihdamında da rol oynadı. Hukukçular, iktisatçılar ya da memleketler arası bağlar uzmanları üzere farklı disiplinlerden şahıslar de bu halde istihdam edilen bireyler ortasında yer aldı. Bu açıdan Akkuyu’nun kurumlardaki istihdamı artırdığının altını çizmek gerekiyor.”

TÜRKİYE’NİN NÜKLEERE BAKIŞI DEĞİŞİYOR

Uzmanlar, Akkuyu NGS’nin inşasının ilerlemesi ve nükleer güç eğitiminin yaygınlaşmasıyla Türkiye’nin nükleere bakışının da olumlu istikamette değiştiğini belirtiyor.

Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İleri Teknolojiler Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Sema Bilge Ocak” : “Nükleer güç korkulması değil desteklenmesi gereken bir güç çeşidi. Türkiye’de nükleer güç konusunda, etrafa radyasyon sızar, bölgedeki tarımı olumsuz tesirler, deniz ömrünü olumsuz tesirler üzere birtakım yanlış niyetler bulunuyordu. Ama çağdaş nükleer güç santrallerinin olağan işleyiş sırasında dış radyasyon düzeyine bir tesiri bulunmuyor. Santraller, meydana gelebilecek birtakım aksilik durumlarında bile radyasyonun, büyük muhafaza kabının içinde kalacağı biçimde tasarlanır ve işletilirler. Nükleer santrallerde olağan işletme sırasında dışarı radyasyon sızıntısı kelam konusu olmadığından tarım ve hayvancılık faaliyetleri olumsuz etkilenmez. Nükleer santrallerde, üretilecek gücün ölçüsü reaktör kazanının üzerindeki denetim çubuklarıyla ayarlanır. Santral çalışmaya başladıktan sonra nükleer yakıt çubukları da etrafında bulunan suyu ısıtır. Isınan bu su, pompalar vasıtası ile buhar üretecine getirilir. Buhar üretecinde üretilen buhar türbinlere gönderilir. Türbinde buhar gücü mekanik gücüne dönüşür ve türbine bağlı alternatörlerde elektrik bu mekanik gücüyle üretilir. Türbinden çıkan gücü azalmış buhar, elektrik üretiminde daha fazla kullanılamadığı için bir soğutma kulesi, ırmak suyu yahut deniz suyu vasıtasıyla soğutularak tekrar suya dönüştürülüp buhar üretecine geri gönderilir. Nükleer santraller, sıklıkla turist çeken bölgelerin yakınlarına da kurulabilmektedir fakat bu durum, bölgedeki turist akışını ve hayatı hiçbir biçimde etkilemez. Bu, dünyanın birçok gelişmiş ülkesinin tecrübesiyle kanıtlanmıştır. Akkuyu NGS ile Türkiye’de de benzeri bir deneyim yaşanabilir” diye konuştu.